• İlaçlarını düzenli kullanmayan hastalarda iyileşmez.
• İlaca dirençli tüberküloz hastaları bilinen temel ilaçlarla iyileşmez.

İlaca dirençli tüberküloz nedir?

Tüberküloz mikrobuna etkili olması beklenen bir ilacın etki etmemesi “ilaç direnci” olarak tanımlanır. İlaç direncinin nedeni önerilen tedavinin düzenli kullanılmamasıdır. Verilen ilaçlar her gün içilmez veya bir kısmı içilip kalanı unutulur içilmez ise direnç gelişir. Bu durumda ilaçlar tüberküloz basilini öldüremez ve hastalık devam eder. Bu durumdaki hastalar ancak yan etkileri çok daha fazla olan, uzun süreli kullanım gerektiren (iki yıl), pahalı olan ikinci grup ilaçlarla tedavi edilebilir. Bu hastalarda bazen ameliyat da gerekebilir.

Çocukluk çağında tüberküloz tanısı nasıl konur ve tedavisi nasıldır?
Çocuklarda özellikler 5 yaş altındaki çocuklarda tüberküloz mikrobunu aldıktan sonra hastalık geliştirme riski erişkinlere göre çok daha yüksektir. 2-3 haftadan uzun süren öksürük, ateş, gece terlemesi, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı gibi yakınmaları olan çocukta tüberküloz akla gelmelidir. Ancak bazen bu yakınmalar erişkindeki kadar belirgin olmayabilir. Tüberküloz hastalığı varlığını düşündüren yakınmaları olan çocukta, akciğer grafisi bulguları ve tüberkülin cilt testi de pozitif ise kuvvetle tüberküloz düşünülür. Çocuğun tüberkülozlu bir erişkinle teması olması da önemlidir. Tüberküloz düşünülen çocukta mutlaka aile taraması yapılmalıdır. Çocuk balgam verebiliyorsa balgam örneği ya da yutulan balgamları incelemek için mide suyu incelemesi yapılabilir. Çocuklarda tüberküloz tedavisi erişkinlerle benzerdir. Ancak görme bozukluğunu ifade edemeyecek çocuklarda etambutol adlı ilacın kullanılmamalıdır.

Gebelerde tüberküloz nasıl tedavi edilir?
Tüberküloz tanısı konan gebede en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır. Streptomisin dışındaki tüm temel ilaçlar gebelikte güvenle kullanılabilir.

Emziren annelerde tüberküloz nasıl tedavi edilir?
Emziren annelerde bütün temel ilaçlar güvenle kullanılabilir. Tüberküloz ilaçları anne sütünde çok düşük konsantrasyonlarda bulunur. Bunun bebeğe zarar verici etkisi yoktur.

Sıkça sorulan sorular :

Soru 1: Tüberküloz hastası hastanede yatarak mı tedavi edilmelidir?
Yanıt: Her hastanın mutlaka yatırılması gerekmez. Bilimsel olarak, hastanede veya ayaktan tedavi edilen hastalar arasında, hastalık iyileşmesi ve bulaştırıcılık açısından fark olmadığı görülmüştür. Ancak genel durumu bozuk, yaygın hastalığı olan, aşırı kan tükürmesi olan, ek medikal problemi olan, ilaç yan etkisi çıkan ve tedaviye uyumsuz olan hastaların hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekir.

Soru 2: Bulaştırıcılık ne kadar sürer?
Yanıt: İlaç tedavisine başlandıktan sonra bulaştırıcılık hızla kaybolur. Eğer kullanılan ilaçlar etkili ise tedaviden 2-3 hafta sonra bulaştırıcılık büyük oranda yok olur.

Soru 3: Tüberküloz hastasının yakın çevresindekiler ne yapmalıdır?
Yanıt: Verem Savaş Dispanserine kontrole gitmelidir. Dispanserde yapılan kontrol sonrasında gerek görülen kişiler koruyucu tedavi almalıdır. Koruyucu tedavi de Verem Savaş Dispanserleri tarafından ücretsiz olarak verilmektedir.

Soru 4: Tüberküloz tedavisinin yan etkileri var mıdır? Yan etki çıkması halinde ne yapılmalıdır?
Yanıt: Tedavi sırasında yan etkiler ortaya çıkabilir. En sık görülen yan etkiler, cilt döküntüsü, kaşıntı, iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı ve görme bozukluğudur. Bu durumların ortaya çıkması halinde ilaçları derhal kesmeli ve doktorunuza başvurmalısınız. Tedavinin temel ilaçlarından biri olan rifampisin, idrar, göz yaşı ve büyük abdesti turuncuya boyayabilir. Endişelenecek bir durum değildir.

Soru 5 : Doğum kontrol haplarının tüberküloz ilaçları ile etkileşimi var mıdır ?
Yanıt: Evet. Rifampisin adlı ilaç doğum kontrol haplarının etkinliğini azaltır. Bu nedenle ya farklı bir yöntemle korunmalı ya da doktorunuza danışarak östrojen içeriği yüksek olan doğum kontrol haplarından kullanmalısınız.

Soru  6 :  Tüberküloz  tedavisi   ile   birlikte  vitamin kullanmak gerekir mi ?
Yanıt: Elli yaş üstü kişilerde, şeker hastalığı olanlarda, alkolizm öyküsü olanlarda, hamilelerde tüberküloz ilaçları ile birlikte B6 vitamini alınması gerekir.

Soru 7: Tüberküloz tedavisi başarısında beslenmenin  önemi nedir ?
Yanıt: Sağlıklı kişiler için gereken düzenli ve yeterli beslenme tüberküloz hastaları için de geçerlidir. Tedavi başarısında temel olan ilaç tedavisidir.

Soru 8: Verem aşısı (BCG) tüberküloz hastalığından korur mu?
Yanıt: Verem aşısı çocuk yaş grubuna uygulanan bir aşıdır. Çocuklarda akciğer tüberkülozundan değil, tüberkülozun ciddi formları olan kanla yayılan (milier) ve beyin zarını tutan (menenjit) tüberkülozu önler. Erişkinlerde hastalık için koruyucu değildir.

Soru 9: Tüberküloz hastası evde nasıl ve nerede yaşamalıdır?
Yanıt: Tüberküloz hastası güneş gören ve sık havalandırılabilen bir odada kalmalıdır. Öksürürken, hapşırırken, konuşurken ağız ve burnunu kapatmalıdır.

Soru 10: Tüberküloz tedavisi sürerken çalışılabilir mi?
Yanıt: Fiziksel durumu uygun olan hastalar, balgamlarında tüberküloz basili olmadığı gösterildiğinde, ilaçları düzenli kullanmak koşuluyla çalışabilirler.

Soru 11:  Tüberküloz cilt testi  (PPD) nedir ?  Kimlere yapılır ? Nasıl yorumlanır ?
Yanıt: Tüberküloz cilt testi, tüberküloz basilinin hücre duvarından elde edilen ve antijenik özelliği olan bir proteinin, küçük bir iğne ile kol derisi içine uygulanması ve 2-3 gün sonra oluşan kabarıklığın değerlendirilmesi şeklinde yapılan bir testtir. Kabarıklığın oluşması tüberküloz basili ile karşılaşıldığını ve infeksiyon varlığını gösterir. Kabarıklık oluşmaması ise tüberküloz basili ile karşılaşılmadığı anlamına gelir.

Soru 12: Tüberküloz hastasının yapması gerekenler nelerdir?
Yanıt:

• Tüberküloz ilaçları her gün düzenli olarak alınmalıdır.
• Tüberküloz ilaçları alırken, doktora danışmadan başka ilaçlar kullanılmamalıdır.
• İlaçlara bağlı yan etki oluşması durumunda en kısa sürede doktora gidilmelidir.
• Tedavi süresince düzenli kontrollere gidilmelidir.
• Kadın hastalar, gebelik, emzirme, doğum kontrol yöntemleri ile ilgili durumlarını doktorlarına bildirmelidir.